Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej

Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej obchodzimy w rocznicę opublikowania przez Niemców w 1943 roku informacji o odkryciu w Katyniu masowych grobów polskich żołnierzy, funkcjonariuszy policji, KOP i innych służb oraz cywile, w tym przedstawiciele przedwojennej elity państwa. W zbrodni zginęło ponad dwadzieścia tysięcy osób. Przedstawiciele przedwojennej elity państwa.
 
Po zajęciu wschodnich terenów Rzeczypospolitej przez wojska sowieckie polscy jeńcy wojenni zostali skierowani do obozów. Na początku roku 1940 na najwyższych szczeblach władzy ZSRR podjęto decyzję o zamordowaniu przetrzymywanych jeńców. Tajną notatkę w której wydano rozkaz mordu osobiście podpisali Józef Stalin i Ławrientij Beria. 
 
Zbrodnia Katyńska została skrzętnie ukryta przez Sowietów. Pierwsze badania w miejscu jej dokonania prowadzili Niemcy w roku 1943. Skierowano specjalną komisję w skład której wchodzili przedstawiciele Czerwonego Krzyża. Pomimo ekshumacji i opublikowania wyników badań władze ZSRR nie przyznały się do winy, obarczając nią Niemców. Przyznanie się do zbrodni nastąpiło pół wieku później w latach dziewięćdziesiątych XX wieku przez Michaiła Gorbaczowa. Jednak strona rosyjska utrzymuje nadal niejednoznaczne stanowisko. Przez działania rosyjskie zbrodnia do dziś nie jest oficjalnie uznana za ludobójstwo.

Pamięć o ofiarach Zbrodni Katyńskiej była kultywowana w Ostrowi Mazowieckiej jeszcze przed rozpoczęciem oficjalnych inicjatyw upamiętniających, takich jak akcja „Katyń-ocalić od zapomnienia”.

Pamięć o ofiarach Zbrodni Katyńskiej była kultywowana w Ostrowi Mazowieckiej jeszcze przed rozpoczęciem oficjalnych inicjatyw upamiętniających, takich jak akcja „Katyń-ocalić od zapomnienia”.
 
Na ostrowskim cmentarzu parafialnym od czasów głębokiego PRL-u znajduje się symboliczny grób por. Mirosława Świderskiego zamordowanego w Katyniu oraz jego ojca zmarłego na zesłaniu w Azji Środkowej. Najprawdopodobniej grób ten ówczesne władze pozostawiły w spokoju, gdyż nie umieszczono na nim ani daty śmierci (1940 r.), ani sprawców. Jest tylko informacja, że zginął śmiercią męczeńską w Katyniu. 
 
Jesienią 1989 r. wybudowane zostało (i odsłonięte 11 listopada) mauzoleum „Córkom i Synom Ziemi Ostrowskiej” projektu Antoniego Kwacza i Romana Maciocha z nazwiskami osób zamordowanych przez okupantów niemieckich i sowieckich, a także przez rodzimych oprawców z UB. W jego ścianie zostały wmurowane urny z ziemią z Katynia przywiezioną w 1992 r. oraz z Miednoje, Charkowa i Bykowni zebraną przeze mnie podczas Rajdu Katyńskiego w 2006 r. 
 
Uroczystość wmurowania urn miała miejsce 3 maja 2007 r. Udział w niej wzięły władze powiatu ze starostą Zbigniewem Kamińskim, miasta z burmistrzem Mieczysławem Szymalskim, przedstawiciele Rodziny Katyńskiej, wojsko, policja i naprawdę mnóstwo mieszkańców. o wmurowaniu ziemi i Apelu Pamięci, nad cmentarzem zabrzmiała potrójna salwa. Następnie w Miejskim Domu Kultury otwarta została wystawa zdjęć wykonanych przeze mnie podczas VI Rajdu.
 
Później na ostrowskiej nekropolii przybyło tablic z nazwiskami ofiar Zbrodni Katyńskiej. Mają je między innymi: por. Eugeniusz Olszewski zamordowany w Katyniu, czy st. wachm. żandarmerii Feliks Gałczyński zamordowany w roku 1940 r. w Charkowie.
 
Wśród symbolicznych grobów szczególne wrażenie robiła jeszcze do niedawna niewielka mogiła z tablicą poświęconą wychowankom ostrowskiego gimnazjum, podporucznikom Wojska Polskiego Antoniemu i Stefanowi Lipińskim. Pierwszy z nich został zamordowany przez NKWD w 1940 r. w Charkowie, drugi natomiast zginął we wrześniu 1944 r. w Powstaniu Warszawskim. Podobnie jak to miało miejsce z córkami gen. Dowbora-Muśnickiego, również w tym przypadku jest to symbol losów Polski przełożony na dramat konkretnych rodzin. Niestety grób ten został zlikwidowany przez rodzinę mieszkającą na Pomorzu, która ekshumowała matkę obu oficerów i zabrała ją w swoje strony wraz ze wspomnianą tablicą.

Warto też wiedzieć, że Ostrów była jednym z pierwszych miast, w którym po czerwcowych wyborach w 1989 r. rozpoczynających transformację ustrojową, rozpoczęto uroczyste obchody rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Pierwsza taka uroczystość miała miejsce już wiosną 1990 r. Zorganizowana została z inicjatywy Komitetu Obywatelskiego przy współudziale parafii Wniebowzięcia NMP i garnizonu w Komorowie. Rok później obchody te miały znacznie bogatszą oprawę. Udział w nich wzięli między innymi: wiceminister MON Bronisław Komorowski, d-ca Warszawskiego Okręgu Wojskowego gen. bryg. Leon Komornicki, posłowie, przedstawiciele instytucji rządowych, a oprawę wojskową zabezpieczała kompania reprezentacyjna WOW. Wówczas to min. Komorowski powiedział, że nasze miasto jest jednym z pierwszych w kraju, gdzie wojsko i mieszkańcy pomimo wszelkich animozji będących efektem stanu wojennego i jego następstw, potrafią w tak godny sposób czcić pamięć ofiar. Warto też wiedzieć, że jednym z elementów uroczystości, który za pośrednictwem oficerów z WOW został wkrótce „wyeksportowany” w Polskę, było odegranie przez trębacza (po Apelu Pamięci i salwie honorowej) sygnału „Śpij kolego w ciemnym grobie…”.    
 
Z kolei pomysł upamiętnienia policjantów z terenu przedwojennego powiatu ostrowskiego, zamordowanych przez NKWD w 1940 r., powstał z inicjatywy ówczesnego komendanta Policji insp. Andrzeja Choromańskiego. Podczas dyskusji zaproponowałem, aby zamiast jednej tablicy z nazwiskami, umieścić na ścianie KP Policji pojedyncze tabliczki z nazwiskami funkcjonariuszy, będące replikami tych, które znajdują się na cmentarzu w Miednoje. Uważałem, że będzie to po pierwsze, nawiązanie do cmentarza, a po drugie, bardziej perspektywiczne. Nie jest przecież znana do dzisiaj pełna lista ofiar stalinowskiego ludobójstwa na obywatelach polskich. Nie jest także dokładnie znana obsada personalna posterunków w przedwojennym powiecie. Kolejne lata mogą przecież przynieść nowe dokumenty znajdujące się na przykład w rosyjskich, białoruskich czy też ukraińskich archiwach i wówczas mogą pojawić się nowe nazwiska. Wtedy nie będzie najmniejszego problemu aby zamiast zmieniać całą tablicę, wykonać jedynie dodatkowe tabliczki. Zgodzono się z taką argumentacją, a już w 2011 r. okazało się, że zaszła potrzeba upamiętnienia przedostatniego komendanta KP PP w Ostrowi, nadkom. Juliana Radoniewicza. Odsłonięcie pamiątkowego głazu-pomnika oraz tablic, nastąpiło 12 kwietnia 2010 r. w szczególnych i jakże symbolicznych okolicznościach, gdyż w dzień po smoleńskiej tragedii.

Podczas przekazywania do szkolnej Sali Tradycji łuski z ziemią katyńską powiedziałem, że ma ona przypominać również o wychowankach ostrowskiego gimnazjum, którzy zginęli wiosną 1940 r. z rąk oprawców z NKWD, a którym nie poświęcono w szkolnym parku ani jednego drzewka: Antonim Dmochowskim – matura 1924 r., Antonim Kornackim – 1927 r., Czesławie Kowaliku – 1931 r., Antonim Lipińskim – 1933, Piotrze Łupińskim – 1929 r., Eugeniuszu Olszewskim – 1933 r., Stanisławie Sienickim – 1925, Macieju Szulakowskim – 1929 r., Marianie Szulborskim, Janie Szwanterze – 1923 r. i Janie Zakrzewskim – 1926 r.
 
Oprócz dębów pod patronatem starosty ostrowskiego, w powiecie posadzono jeszcze w ramach akcji „Katyń – ocalić od zapomnienia” kolejne „drzewka pamięci” upamiętniające następujące ofiary sowieckiego ludobójstwa: 
– Zespół Szkół Publicznych Nr 2 w Ostrowi Mazowieckiej – st. post. PP Franciszek Kulesza,
– Publiczna Szkoła Podstawowa w  Nagoszewie (2 czerwca 2010 r.) – ppor. rez. sap. Antoni Andrzej Danowski,
– Gimnazjum Publiczne Nr 1 w Ostrowi Mazowieckiej, ppor. rez. Andrzej Skonieczny i przod. PP Jan Huk.
– przy kościele garnizonowym w Komorowie (14 kwietnia 2011 r.) „drzewka pamięci otrzymali: por. Justyn Adamala, kpt. Paweł Achtelik, kpt. Michał Batko, por. Zygmunt Brański, Stanisław Budka, ppor. Włodzimierz Jan Kawecki, kpt. Kazimierz Kwiatkowski, por. Wacław Osiński. 
 
Również ostrowskie Nadleśnictwo sadziło Dęby Katyńskie upamiętniające oficerów leśników. Na cmentarzu z okresu I wojny światowej na trasie Brok – Poręba (24 września 2010 r.) upamiętnieni zostali: por. Julian Doboszyński, ppor. Witold Mackiewicz, ppor. rez. Stefan Kowalewski, ppor. rez. Stanisław Podgórski, oraz w szkółce leśnej w Kalinowie (20 czerwca 2010 r.): por. rez. inż. leśn. Sergiusz Klimowicz,  ppor. rez. leśn. Stanisław Plewa. 
 
Wkrótce po katastrofie smoleńskiej, 12 kwietnia 2010 r., przy budynku Komendy Powiatowej Policji został odsłonięty głaz-pomnik z imiennymi tabliczkami nawiązującymi kształtem, wielkością i treścią do tych z cmentarza w Miednoje, na których upamiętnieni zostali policjanci z powiatu ostrowskiego: przod. Stanisław BOHDANOWICZ, przod. Piotr BOSSY, st. post. Jan BUDKOWSKI, post. Jan CZYJAK, post. Stefan DUDAŁA, st. post. Tomasz KAPELAŃSKI, post. Jan Michał RZYMEK, post. Piotr SOKOŁOWSKI, post. Witold Józef KACZKIEŁŁO, st. post. Franciszek KULESZA, post. Józef BOBEK, nadkom. Julian Jan RADONIEWICZ (od roku 1936 do lutego 1939 r. – Komendant Powiatowy PP w Ostrowi Mazowieckiej).